Σπίτι από αχυρόμπαλες

Ναι λοιπόν το ξεκινήσαμε. Να φτιάξουμε ένα σπίτι με αχυρόμπαλες όσο παράδοξο και αν ακούγεται...
Στο ιστολόγιο αυτό θα δημοσιεύουμε την εξέλιξή του, για να παρακινήσουμε όσους ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν, αλλά και να βοηθήσουμε όσους ενδιαφέρονται να φτιάξουν ένα δικό τους.

Ύστερα από αρκετή ιστο-σανιδοδρομία (web-surfing) στο διαδίκτυο, επισκέψεις άλλων σπιτιών από αχυρόμπαλες (στην Αίγινα), ερωτήσεις και συλλογή πληροφοριών, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε την κατασκευή ενός σπιτιού με αχυρόμπαλες. (Για όποιον ενδιαφέρεται να ψάξει, στα αγγλικά η αχυρόμπαλα λέγεται "straw bale").
Τα αχυρόσπιτα (που δεν έχουν σχέση με αυτά που έφτιαχναν τα τρία γουρουνάκια), κατασκευάζονται με κοινές αχυρόμπαλες, με ή χωρίς φέροντα σκελετό, και επικαλύπτονται με ειδικά προετοιμασμένο πηλό (cob). Η τεχνική έχει εξελιχθεί αρκετά με τις δοκιμές και λάθη (try and error) των προηγούμενων έτσι ώστε η κατασκευή του να είναι σήμερα βατή και αρκετά διαδεδομένη.

Που;

Το δικό μας αχυρόσπιτο το κτίζουμε σε ένα κτήμα κοντά στην περιοχή Σιντερίνα και Άγιο Κωνσταντίνο (Καμάριζα) Λαυρίου.

Μικρό ιστορικό
Τον Μάιο 2010 καταστράφηκε από φωτιά ένα προϋπάρχον σπίτι στο κτήμα και προβληματιστήκαμε αρκετά πως να φτιάξουμε ένα καινούργιο άκαυστο, οικολογικό, με χαμηλό κόστος και συμμετοχικά. Τα δεδομένα αυτά μας οδήγησαν στην επιλογή κατασκευής ενός σπιτιού μα αχυρόμπαλες διότι:

α) αντίθετα με ότι φαντάζεται κανείς, λόγω της επίστρωσής τους με πηλό γίνεται εντελώς άκαυστο
β) τα υλικά κατασκευής είναι όλα απόλυτα οικολογικά αρκετά μάλιστα ανακυκλωμένα
γ) το κόστος είναι μακράν χαμηλότερο της συμβατικής κατασκευής και
δ) στην κατασκευή του μπορούν να συμμετάσχουν όλοι άσχετο αν έχουν πρότερες γνώσεις.

Αγοράστηκαν (λόγω καλοκαιριού/θερισμού) οι αχυρόμπαλες και περίμεναν την τύχη τους.
Οι αχυρόμπαλες είναι τετράγωνα συμπιεσμένα δεμάτια (περ. 1.10Χ45Χ40) που βγαίνουν αυτόματα από την θεριζοαλωνιστική μηχανή δεμένα σφιχτά. Δεν έχουν καμία ιδιαίτερη χρησιμότητα (παρά μόνον αν χρησιμοποιηθούν σαν βιομάζα) και συνήθως τις καίνε.

Προχωρώντας στα σχέδια και τις τυπικές διαδικασίες συνειδητοποιήσαμε ότι η κατασκευή ενός μεγάλου σπιτιού με άδεια από την πολεοδομία είναι αρκετά χρονοβόρα. Έτσι αποφασίσαμε να κατασκευάσουμε δοκιμαστικά μια μικρή κατασκευή (30 τ.μ.) στα όρια του επιτρεπτού ως αποθήκης (Π.Δ. 24/31.5.1985). Η κατασκευή αυτή στοχεύει να είναι δείγμα οικολογικής δόμησης και να λειτουργεί ως περίπτερο οικολογικής και περιβαλλοντολογικής ενημέρωσης.
Τα υλικά θα είναι κατά το δυνατό φυσικά και οικολογικά, ενώ στόχος είναι να αποφευχθεί η εκτεταμένη χρήση μετάλλων περιμετρικά για αποφυγή δημιουργίας μαγνητικού κλωβού.
Μετά την ολοκλήρωση της δοκιμαστικής κατασκευής στοχεύουμε να κατασκευάσουμε στην ίδια περιοχή, με την ίδια τεχνική, κανονικό σπίτι διώροφο περ. 150τ.μ.
Για όσους ενδιαφέρονται η πολεοδομική άδεια σε τέτοιες περιπτώσεις βγαίνει μα βάση τα στατικά του ξύλινου σκελετού και είναι οικονομικότερη από την συμβατική.

Το ξεκίνημα έγινε αρχές Οκτώβρη
Πρώτη δουλειά ήταν να σχεδιάσουμε ένα πρόχειρο σχέδιο.

Το οίκημα είναι ένα μονόχωρο με χώρο υποδοχής, τουαλέτα, χώρο εστίασης και χώρο διανυκτέρευσης. Η στέγη στηρίζεται σε 6-8 δοκάρια και έχει μονή κλίση προς το νότο (για ενδεχόμενη χρήση φωτοβολταϊκών).

Οι εργασίες ξεκίνησαν την Παρασκευή 8/10/2010.
Ήρθαν τα υλικά: Τσιμέντο, άμμο και χαλίκι για τα θεμέλια, ξυλεία για τη στέγη και χώμα για το επίχρισμα. Το κόστος των δομικών υλικών μαζί με τις αχυρόμπαλες δεν ξεπέρασε τα 3.000 €.

Θεμέλια
Για τα θεμέλια σκάφτηκε ένα αυλάκι στο περίγραμμα του σπιτιού, με πλάτος όσο μια αχυρόμπαλα (45 εκ) και βάθος περί τα 40. Γεμίστηκε με πέτρες και μετά στρώθηκε οπλισμένο σκυρόδεμα (είναι το μόνο μέρος που χρησιμοποιείται κατ' ανάγκη τσιμέντο για λόγους στατικότητας). Στα θεμέλια μπήχτηκαν σιδερόβεργες που βοηθούν στην σταθερότητα της πρώτης αχυρόμπαλας-βάσης.

Κολώνες
Το Σάββατο 9/10 είχε στεγνώσει το τσιμέντο και βιδώθηκαν οι ξύλινες κολώνες από τους τεχνίτες. 4 εμπρός ύψους 2,30 μ. και τέσσερις πίσω ύψους 3,5 μ. (Οι δύο κεντρικές μπήκαν σε απόσταση μεταξύ τους 90 εκ. έτσι ώστε να μπει αργότερα πόρτα). Και ξεκίνησε η κατασκευή της στέγης.

Κυριακή 10/10
Μόνωση
Κατά μήκος των θεμελίων, εκεί που θα κάτσουν οι αχυρόμπαλες, μπήκε πισόχαρτο έτσι ώστε να εμποδίζει την υγρασία να ανέβει στις αχυρόμπαλες.

Κτίσιμο
Το κτίσιμο των τοίχων ξεκίνησε το μεσημέρι, τοποθετώντας τις αχυρόμπαλες σε στρώσεις.

Σημαντικό είναι οι συνδέσεις να μην συμπίπτουν σε κάθε στρώση (παρόμοια με τα τούβλα) έτσι ώστε η κατασκευή να είναι πιο ανθεκτική.

Όπου υπήρχε ξύλινη κολόνα προσαρμόσαμε την αχυρόμπαλα αφαιρώντας το αντίστοιχο κομμάτι με ένα κοινό πριόνι. (Αλυσοπρίονο είναι πιο πρακτικό αλλά μας είχε χαλάσει).

Επίσης αν δεν χωράει ολόκληρη αχυρόμπαλα (ιδιαίτερα δίπλα στα πορτοπαράθυρα), την λύνουμε, αφαιρούμε ένα κομμάτι και και την ξαναδένουμε σφικτά.

Στερέωση
Όταν φτάσαμε στο 1,5-2 μέτρα χώσαμε παλούκια από πάνω τρυπώντας τις αχυρόμπαλες σαν σουβλάκι για να είναι πιο σταθερές. Για παλούκια πήραμε μικρά πηχάκια, κόψαμε την άκρη ώστε να γίνει μυτερή,

πιέσαμε τις αχυρόμπαλες,

και τα καρφώσαμε τα παλούκια με μια βαριοπούλα διαπερνώντας όλες τις μπάλες.

Σε περίπου 4 ώρες εργασίας, 6 ζευγάρια χέρια κτίσαμε περίπου το μισό.

_________________________

Το Σαββατοκύριακο 16-17 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκαν οι παρακάτω εργασίες:

Στέγη

Τοποθετήθηκε η ξύλινη στέγη και από πάνω τοποθετήθηκε ασφαλτόπανο. Έτσι προστατεύονται οι αχυρόμπαλες από τη βροχή, δημιουργήθηκε όμως ένα πρακτικό πρόβλημα:

Στερέωση

Μειώθηκε ο χώρος για το κάρφωμα των παλουκιών στερέωσης και έπρεπε να τα μπήξουμε με τα χέρια μέχρι να υπάρχει χώρος να καρφωθούν.

Καρφώνοντας τα παλούκια αφήσαμε μια άκρη να εξέχει,

με μια σέγα κάναμε μυτερές τις άκρες

δημιουργώντας αναμονές με σφήνες,

πάνω στις οποίες καρφώθηκε η επόμενη στρώση από τις αχυρόμπαλες.

Εργαλεία

Η σέγα βοήθησε και για μικροπροσαρμογές στις αχυρόμπαλες όπου χρειαζόταν.

Πολύ πιο πρακτικό εργαλείο όμως γιαυτή τη δουλειά αποδείχθηκε ένα μικρο αλυσοπρίονο (κόστους 120Ε).

Πρακτικό εργαλείο αποδείχθηκε και μία τσερκομηχανή με τσέρκια που βοήθησε να φτιάχνουμε αχυρόμπαλες μικρότερου μεγέθους όπου χρειαζόταν.

Αποχέτευση

Την Κυριακή με τη βοήθεια ενός εκσκαφέα από την περιοχή ανοίξαμε έναν λάκκο 1,5Χ1,5μ και 2 μέτρα βάθος για να χρησιμεύσει για βόθρο αλλά και βιοκλιματισμό.

Ειδ' άλλως συνεχίσαμε να τοποθετούμε αχυρόμπαλες,

και σχεδιάσαμε τα ανοίγματα για τα παράθυρα.

Στο τέλος της ημέρας, μια που ο ιδιοκτήτης είναι επαγγελματίας χειροπράκτης, ανακούφησε όσους είχαν πιαστεί από τη δουλειά,

ενώ καλύψαμε τις μπάλες με νάιλον για να μην βραχούν από την επικείμενη βροχή.

Επισκέψεις

Το ΣΚ είχαμε και επισκέψεις, όπως π.χ. αρχιτέκτονες που ήρθαν να δουν πως υλοποιούμε το έργο,

διάφορα έντομα όπως αυτό το αλογάκι τις Παναγίας που βρήκαν το περιβάλλον πολύ οικείο,

Καθώς και αυτό το αυτό το αδέσποτο χάσκι που τον υιοθετήσαμε και τον ονομάσαμε Άργο.

_______________________

Το Σαββατοκύριακο 23-24 Οκτωβρίου προχωρήσαμε στις παρακάτω εργασίες:

Τοποθετήσαμε τις αχυρόμπαλες στις πιο ψηλές στρώσεις

πράγμα που ήταν πολύ πιο κουραστικό, διότι αφενός έπρεπε να σηκωθούν ψηλά οι αχυρόμπαλες των 10-15 κιλών,

αφετέρου ο χώρος ήταν περιορισμένος και χρειάζονταν και λίγο ακροβατισμοί.

Με συνέπεια κάποιοι να κουραστούν.... :-)

Την Κυριακή ξεκινήσαμε το επίχρισμα.

Για την προετοιμασία του φτιάξαμε μια γούρνα με αχυρόμπαλες και νάιλον.

Ως βασικά υλικά για το επίχρισμα χρησιμοποιήσαμε αργιλόχωμα (χώμα για πηλό) και κοκκινόχωμα (με αρκετή περιεκτικότητα σε άμμο).

Για να βρούμε τις αναλογίες χρησιμοποιήσαμε τη μέθοδο με το μπουκάλι που μας έμαθαν οι παλαιότεροι: Σε ένα μπουκάλι βάζουμε μια κουταλιά αλάτι, νερό και το χώμα. Μετά το ανακάτεμα ο διαχωρισμός τους μείγματος σε βαρύτερα και ελαφρότερα συστατικά μας μαρτυρεί πόση άμμο χρειαζόμαστε επιπλέον.

Έτσι καταλήξαμε να χρησιμοποιήσουμε 50% αργιλόχωμα, 50% κοκκινόχωμα, μαζί με άχυρο ως συνδετικό υλικό και φυσικά νερό.

Κοσκινίσαμε το χώμα για αφαιρέσουμε τις πέτρες.

Πολύ πρακτικό κόσκινο αποδείχτηκε μια ιδιοκατασκευή με μεταλλικό δίχτυ που επιτρέπει το κοσκίνισμα από ένα άτομο.

Το ανακάτεμα του μείγματος το κάναμε με τα πόδια στη γούρνα.

Και αρχίσαμε να καλύπτουμε με πίεση τις αχυρόμπαλες έτσι ώστε η λάσπη να χωθεί σ' αυτές.

Μια που υπήρχε διαθέσιμη μια μπετονιέρα δοκιμάσαμε το ανακάτεμα και με αυτήν. Το αποτέλεσμα δεν ήταν πολύ ικανοποιητικό διότι ο άργιλος κολλούσε στον πυθμένα και έπρεπε να ξεκολληθεί με το χέρι.

Δοκιμάσαμε επίσης μια άλλη τεχνική επιχρίσματος. Με πιο αραιό μείγμα εφαρμόσαμε την τεχνική "πεταχτού" για να δέσει στις αχυρόμπαλες.

Παράλληλα συμβάντα

Ο καιρός ήταν πολύ καλός και μας επέτρεψε να απολαύσουμε στα διαλείμματα ένα μπάνιο στην πισίνα.

Το Σάββατο το βράδυ έγινε στο κτήμα και πυροβασία κατά τα αρχαία πρότυπα.

_____________________________

Το Σαββατοκύριακο 30-31 Οκτωβρίου:

Κάναμε μια προσθήκη στη στέγη από τη βορεινή πλευρά για προστασία από τη βροχή.

Ενσωματώνοντας και ένα μικρό πεύκο για να το περισώσουμε.

Για να στερεώσουμε καλλίτερα τους αχυρένιους τοίχους,

ανοίξαμε τρύπες στην οροφή,

και βάλαμε ξύλινα παλούκια διαπερνώντας τις αχυρόμπαλες και καρφώνοντας τα στην οροφή. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό.

Ύστερα κλείσαμε τις τρύπες και μονώσαμε με πίσσα τα ανοίγματα.

Μετά ισιώσαμε τους τοίχους με τη βοήθεια του αλυσοπρίονου και

προσθέσαμε εσωτερικά ξύλινα στηρίγματα για σιγουριά.

Ειδάλλως συνεχίσαμε με το λάσπωμα των τοίχων.

Βρήκαμε και έναν πρακτικό τρόπο για ανακάτεμα του μείγματος με ένα μίξερ για χρώματα, που επιτάχυνε τη διαδικασία.
-----------
Παράλληλες εκδηλώσεις:

Έγινε αγώνας ροδοφαγίας: Ποιος θα φάει πιο γρήγορα ένα ρόδι ρίχνοντας τα λιγότερα σπόρια κάτω.

Το Σαββατοκύριακο 20-21 Νοεμβρίου:

Τα δύο προηγούμενα Σαββατοκύριακα λόγω των δημοτικών εκλογών δεν προχωρήσαμε σε εργασίες, οπότε ξαναπιάσαμε δουλειά το ΣΚ 20-21/11.

Το Σάββατο πραγματοποιήσαμε μερικές διορθώσεις και πήραμε μέτρα για να παραγγείλουμε τα παράθυρα. Επιπλέον φτιάξαμε ένα νέο σχεδιάγραμμα του σπιτιού όπως έχει διαμορφωθεί έως τώρα και κάναμε ορισμένες τροποποιήσεις στο αρχικό σχέδιο μεταφέροντας την τουαλέτα εκτός του ενιαίου χώρου για να υπάρχει πρόσβαση από τους επισκέπτες και εξωτερικά αν χρειάζεται.

Την Κυριακή προχωρήσαμε στα επιχρίσματα πειραματιζόμενοι με νέα μείγματα.

Το παλιό μείγμα που χρησιμοποιήσαμε στο πρώτο χέρι, ενώ στρωνόταν πολύ καλά πάνω στις αχυρόμπαλες, όταν ξεραινόταν έσκαγε.

Το νέο μείγμα έχει πολύ καλλίτερη συμπεριφορά όταν στεγνώνει. Είναι πιο συμπαγές και οι ρωγμές είναι σαφώς λιγότερες και μικρότερες.

Για το νέο μείγμα χρησιμοποιήσαμε:
α) Αργιλόχωμα (πηλό) που είναι πολύ σταθερό όταν ξεραίνεται
β) Άμμο ποταμίσια (αρκετά δυσεύρετη) που εμποδίζει το σκάσιμο του πηλού
γ) Σβουνιά δηλαδή περιττώματα από αγελάδες. Αυτά βοηθούν στην μεγαλύτερη συνεκτικότητα του δομικού υλικού.
δ) Άχυρο για ως οπλισμό του μίγματος

Το ανακάτεμα έγινε με τον παραδοσιακό τρόπο με τα πόδια, που έχει αποδειχθεί ως ο αποτελεσματικότερος.

Η επικάλυψη έγινε είτε με πέταγμα, είτε με το χέρι, φροντίζοντας να εξομαλύνονται και οι ατέλειες που προκύπτουν από τις αχυρόμπαλες.

Την επίστρωση φροντίσαμε να μην την ισιώσουμε πολύ για να μπορεί να δέσει και το επόμενο χέρι.

Εκτός από τις γωνίες που με το ειδικό εργαλείο αρχίσαμε να μορφοποιούμε.

Το αλυσοπρίονο που είχαμε σταμάτησε να παίρνει μπρος και αγοράσαμε καινούριο ηλεκτρικό. Διαπιστώσαμε μάλιστα ότι τελικά τα ηλεκτρικά, που είναι και πιο φτηνά είναι πολύ πιο πρακτικά από αυτά του δίχρονου κινητήρα.
Με το νέο αλυσοπρίονο προχωρήσαμε σε εξομαλύνσεις του τοίχου που μετά το πρώτο χέρι του πηλού φαίνονταν πιο εμφανώς.

Το τέλος της ημέρας μας βρήκε με ολοκλήρωση του δεύτερου χεριού

Παράλληλες εκδηλώσεις

Κάποιοι άρχισαν να απολαμβάνουν ήδη την ηρεμία του σπιτιού.

Άλλοι προτίμησαν να χρησιμοποιήσουν τη λάσπη πιο δημιουργικά κάνοντας του ινδιάνους.

Σαββατοκύριακο 4-5 Δεκεμβρίου

Αυτό το Σαββατοκύριακο βάλαμε τα παράθυρα.

Είχαμε μετρήσει ήδη τις διαστάσεις των ανοιγμάτων και φτιάξαμε σε συνεργασία με ένα φίλο ξυλουργό παράθυρα ακριβώς στο μέγεθος των ανοιγμάτων.

Τα παράθυρα τοποθετήθηκαν στη θέση τους

και βιδώθηκαν στα ξύλα που διατρέχουν τις αχυρόμπαλες.

Τα παράθυρα τα βάλαμε από την εσωτερική πλευρά με μικρή προεξοχή προς τα μέσα έτσι ώστε να έρθουν στο ίδιο επίπεδο με το επίχρισμα όταν μπει.

Μετά τα περάσαμε με βερνίκι υδατοπροστασίας για να μην επηρεαστούν από την υγρασία της λάσπης.

Τοποθετήσαμε και μια εσωτερική πόρτα που είχαμε προμηθευτεί από το εμπόριο.

και έτσι ο χώρος άρχισε να παίρνει πιο βιώσιμη μορφή.
Απομένει τώρα να φτιαχτεί η εξωτερική πόρτα και κάποιοι φεγγίτες.

Επιπλέον προμηθευτήκαμε ένα φυτό που ονομάζεται "ξυφάρα" που είναι ένα είδος βούρλου για να το τοποθετήσουμε στη στέγη. Η τεχνική αυτή είναι παραδοσιακή και την είδαμε σε παλιά σπίτια.
Η ξυφάρα έχει το πλεονέκτημα ότι δημιουργεί υδατοπροστασία διότι το νερό κυλάει πάνω σ'αυτήν αλλά και προσφέρει και θερμομόνωση.
Δυστυχώς ξυφάρες βρήκαμε να υπάρχουν μόνο στην Ηλεία και στην Κρήτη, και αναζητούμε αν υπάρχουν κάπου πιο κοντά για να γλυτώσουμε τα μεταφορικά.

Παράλληλες εκδηλώσεις

Λόγω εποχής μαζέψαμε τις ελιές και τις πήγαμε στο λιοτρίβι της Κερατέας να τις κάνουμε λάδι.

Εκεί αφού τις έπλυναν τις οδήγησαν στο μύλο,

από όπου με φυγοκεντρική τεχνική,

βγήκε φρέσκο οικολογικό, παρθένο λάδι.

Τρίτη 8 Φεβρουαρίου 2011
Η τηλεόραση του ΣΚΑΙ έκανε συνοπτική παρουσίαση του αχυρόσπιτου στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων της 8/2/2011.

Στις 11 Φεβρουαρίου παρουσιάστηκε το αχυρόσπιτο στην πρωινή εκπομπή "Πρώτη Γραμμή" στο ΣΚΑΙ.

______________________
Δημοσίευση στην εφημερίδα "Δημοκρατία" για το αχυρόσπιτο.

____________

Σαββατοκύριακο 19-20 Μαρτίου
Μετά από μια χειμερία νάρκη ξεκινήσαμε πάλι δειλά-δειλά τις εργασίες.

Με τους φίλους εθελοντές που ήρθαν προχωρήσαμε στο λάσπωμα των εσωτερικών τοίχων.

__________________

Από την τελευταία ενημέρωση οι εργασίες προχώρησαν αρκετά αλλά δεν βρήκα χρόνο να ενημερώσω το blog. Μετά την καλοκαιρινή ανάπαυλα οι εργασίες θα συνεχίσουν πάλι τον Σεπτέμβρη για να γίνει και η τελική ολοκλήρωση.
_____________
Είστε όλοι ευπρόσδεκτοι να δείτε ή και να συμμετάσχετε στην κατασκευή.
Όσοι θέλουν να συμμετάσχουν στην κατασκευή το μόνο που χρειάζονται είναι ρούχα εργασίας (και καλή διάθεση).
Υπενθυμίζουμε ότι για όσους ενδιαφέρονται υπάρχει δυνατότητα δωρεάν διαμονής.

________________________________
Ευχαριστούμε πολύ όσους έχουν βοηθήσει έως τώρα.
________________________________
Όποιος ενδιαφέρεται να συμμετάσχει στο κτίσιμο ή να επισκεφτεί το αχυρόσπιτο είναι ευπρόσδεκτος. Προσφέρουμε φαγητό ενώ υπάρχει και δυνατότητα δωρεάν διαμονής σε ξενώνες.

Για ερωτήσεις ή απορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε στο e-mail: kostas@iema.gr ή στο τηλέφωνο 6944-555.738.
Κώστας Μόσχος

Σχετικές συνδέσεις
Αναζητώντας κανείς στο ελληνικό διαδίκτυο για σπίτι από άχυρο καταλήγει σε σελίδες αναφοράς στα σπίτια από πηλό. Η δομική τεχνική αυτή, είναι διαφορετική από αυτήν με τις αχυρόμπαλες. Εδώ έχω μαζέψει κάποιες συνδέσεις που αναφέρονται στην κατασκευή από αχυρόμπαλες.